Dynia, a szczególnie lampiony zwane Jack-o’-lantern, stały się nieodłącznym elementem Halloween, jednak ich pochodzenie jest owiane tajemnicą i splata się z licznymi legendami, wierzeniami i folklorem. Choć dziś trudno wyobrazić sobie Halloween bez rzeźbionych, podświetlonych dyni, ich historia sięga znacznie głębiej niż amerykańskie tradycje, sięgając aż do XVII-wiecznej Anglii i celtyckich zwyczajów. W XIX-wiecznej Ameryce dynie były łatwo dostępne i szybko stały się popularnym materiałem do tworzenia lampionów. Młodzi żartownisie często wycinali w nich straszne twarze, a kiedy były podświetlane, używali ich do straszenia ludzi po zmroku. Z czasem te żarty stały się częścią tradycji Halloween, a lampiony z dyni zaczęto nazywać Jack-o’-lantern, nawiązując do legendy o Jacku. Ale kim był Jack?
Kim był “Jack z latarnią”
Początkowo termin Jack-o’-lantern nie odnosił się wcale do dyni. W XVII-wiecznej Anglii używano go do określania mężczyzny noszącego latarnię, często nocnego stróża. Zwykło się wówczas nazywać nieznanych ludzi imieniem „Jack”, co sprawiło, że taki stróż z latarnią zyskał potoczne miano „Jack of the Lantern” – Jack z latarnią. Jednak to nie wszystko. W tamtych czasach Jack-o’-lantern określał również inne zjawisko – błędne ogniki (łac. ignis fatuus), które pojawiały się na terenach bagiennych jako fosforescencyjne światła, spowodowane przez gazy wydobywające się z rozkładających roślin.Z biegiem lat termin ten zaczął ewoluować i zyskał nowe znaczenia. W XIX-wiecznej Ameryce Jack-o’-lantern stał się nazwą lampionu wykonanego z wydrążonej dyni, co można tłumaczyć przez wpływ europejskich imigrantów, którzy przywieźli ze sobą stare, pogańskie tradycje.
Przeczytaj także: Halloween w Londynie 2024: 15 najlepszych miejsc, do których warto się wybrać, aby świetnie się bawić
Dalszy ciąg artykułu poniżej
Skąd się wzięła dynia w tradycji Halloween?
Zwyczaj wydrążania i oświetlania warzyw ma swoje korzenie w celtyckim święcie Samhain, które obchodzono na przełomie października i listopada. Celtowie wierzyli, że w tym okresie granica między światem żywych a umarłych stawała się bardzo cienka, co pozwalało duchom na wędrówki po ziemi. Aby odstraszyć złe duchy, wydrążali rzepy, rzeźbili w nich groteskowe twarze i umieszczali w ich wnętrzu źródło światła – zazwyczaj węgiel lub świecę.
Przeczytaj też: Bank Holiday 2025 w Wielkiej Brytanii – Pełna lista dni wolnych dla Anglii, Walii, Szkocji i Irlandii Północnej
Kiedy celtycka tradycja dotarła do Ameryki wraz z irlandzkimi i szkockimi imigrantami, warzywa takie jak rzepy okazały się trudniejsze do zdobycia, a ich miejsce zajęły bardziej dostępne dynie. Dynie były większe, łatwiejsze do wydrążenia i o wiele lepiej nadawały się do tworzenia rzeźbionych lampionów, co szybko przekształciło je w symbol Halloween.
Przeczytaj też: Idealne na Halloween: 5 strasznych miejsc w Niemczech
Dalszy ciąg artykułu poniżej
Irlandzka legenda o chytrym Jacku
Jednym z kluczowych elementów tej tradycji jest również irlandzka legenda o chytrym Jacku, który próbował przechytrzyć diabła. Według opowieści, Jack oszukał diabła, ale za swoje niecne czyny został skazany na wieczną wędrówkę po ziemi. Jako jedyne światło w wiecznej ciemności miał rzepę z wydrążonym środkiem, w którym umieszczono rozżarzoną bryłę węgla. Z czasem opowieść ta przeniknęła do amerykańskiego folkloru, a miejsce rzepy zajęła dynia.
Przeczytaj też: Rok szkolny 2024/2025 w Wielkiej Brytanii: Ferie i dni wolne od nauki w Anglii, Szkocji, Walii i Irlandii Północnej
Dziś dynie symbolizują magię, tajemniczość i grozę związaną z Halloween. Choć ich korzenie tkwią w dawnych, pogańskich rytuałach i irlandzkim folklorze, w ciągu wieków zyskały nowe znaczenia, które łączą różnorodne tradycje i wierzenia. Dynie stały się więc nie tylko dekoracją, ale również jednym z najważniejszych symboli tego pełnego tajemnic święta.